bókmenntastefna fyrir árin 2024--2030.

Virðulegi forseti. Ég mæli hér fyrir tillögu til þingsályktunar um bókmenntastefnu fyrir árin 2023–2026 og meðfylgjandi aðgerðaáætlun. Það er ekki ofsögum sagt að við Íslendingar séum bókaþjóð. Það höfum við löngum verið. Við vorum bókaþjóð þegar bækur okkar voru skrifaðar á skinn og við vorum líka bókaþjóð þegar við skiptum bókfellinu út fyrir pappír. Af þessu megum við alveg vera stolt og megum vera býsna ánægð með það hvaða bókmenntaarf við höfum tekið þátt í að búa til, ekki bara fyrir Ísland heldur alla veröldina.

En nú eru að mörgu leyti breyttir tímar og hin hefðbundna bók er komin í ákveðna varnarstöðu. Sótt er að henni úr ýmsum áttum; hljóðbækur og rafbækur gera það, breyttar lestrarvenjur gera það líka og breytt viðskiptamódel á bókamarkaði er alveg ný áskorun. Við þessum áskorunum ætlum við að bregðast í nýrri bókmenntastefnu. Framtíðarsýn okkar er sú að íslensk ritmenning verði kröftug og metnaðarfull og byggist á sköpunarkraftinum sem í okkur býr. Við viljum að á Íslandi þrífist fjölbreytt útgáfustarfsemi sem treysti stoðir íslenskrar tungu og láti okkur í té bækur og bókmenntir á heimsmælikvarða. Við viljum að starfsumhverfi rithöfunda og myndhöfunda sé hvetjandi og við viljum stuðla að framgangi íslenskra bókmennta á innlendum og erlendum vettvangi.

Lykilatriði fyrir okkur sem bókaþjóð er að lesendur á öllum aldri hafi aðgang að margvíslegu og vönduðu lesefni og að lestur verði hluti af daglegu lífi okkar. Það skiptir svo miklu máli fyrir allt samfélagið að landsmenn séu vel læsir á upplýsingar, iðki gagnrýna hugsun, skilji og virði mikilvægi málfrelsis og sjái í gegnum upplýsingaóreiðuna sem á okkur hefur dunið.

Virðulegi forseti. Aðgerðunum sem fylgja bókmenntastefnunni er ætlað að stuðla að þessu og við leggjum sérstaka áherslu á börn og ungmenni. Hugað verður að verkefnum sem hvetja til lesturs og sköpunar, starfsumhverfi höfunda barna- og ungmennabóka verður styrkt sérstaklega, þýðingar á bókum fyrir börn og ungmenni, jafn mikilvægar og þær eru, verða skoðaðar og hugað verður að tengslunum við sagnaarfinn og hvernig við miðlum honum áfram í nútímanum og til framtíðar.

Í kjölfarið á bókmenntastefnu verður hafin vinna við heildarendurskoðun á regluverki í kringum bókmenntir. Lög um bókmenntir eru komin til ára sinna og fyrir liggur að taka þurfi lög um stuðning við útgáfu bóka á íslensku til endurskoðunar. Sama gildir um bókasafnalög og fleiri þætti í umhverfi bókanna. Ör tækniþróun og tilkoma gervigreindar inn í þennan geira kallar á að brugðist verði við og vandað til verka.

Rétt er að nefna að bókmenntastefnan nær til allra tegunda bóka og bókmennta. Fræðibækur eru ekki undanskildar og við þurfum að skoða sérstaklega hvernig hægt er að skjóta tryggum stoðum undir ritun fræðibóka á íslensku, hvort sem það er gert með beinum styrkjum til þeirra er skrifa bækurnar eða stuðningi við félög sem gefa þær út.

Virðulegi forseti. Bókmenntastefnan sem hér liggur fyrir er afrakstur fjölbreytts samráðs við hagsmunaaðila vítt og breitt í bókmenntalandslaginu. Óskað var eftir sjónarmiðum úr fjölmörgum áttum og eiga margar aðgerðir beinlínis rót að rekja þangað. Sérstakur faglegur rýnihópur var fenginn til að skoða stefnuna gagnrýnum augum og að endingu voru drögin birt í samráðsgátt þar sem 23 umsagnir bárust. Afrakstur þessarar vinnu liggur nú fyrir þinginu.

Virðulegi forseti. Ég hef hér gert grein fyrir meginþáttum í þingsályktunartillögu um bókmenntastefnu fyrir árin 2024–2030 og legg til að henni verði að lokinni fyrri umræðu vísað til hv. allsherjar- og menntamálanefndar og svo til síðari umræðu.